Trong nhiều tháng qua, phòng khám điều trị Covid-19 chính tại Niamey, thủ đô Niger, luôn vắng bóng người bệnh. Các cơ sở cách ly đang bị bụi phủ mờ sau khi được vội vã dựng lên.
Trên phố lúc này tại Niger, gần như không ai đeo khẩu trang. Nhiều ngày trôi qua mà không có người xét nghiệm dương tính với SARS-CoV-2. Nhu cầu tiêm chủng trong nước thấp đến mức chính phủ phải gửi hàng nghìn liều vaccine ra nước ngoài, theo Wall Street Journal.
Với tỷ lệ đói nghèo và sinh sản cao hàng đầu thế giới, Niger từng được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đánh giá là một trong những nơi dễ tổn thương nhất trước Covid-19 tại châu Phi – lục địa được Liên Hợp Quốc dự đoán sẽ mất đi một triệu sinh mạng trong đại dịch.
Hơn 1 năm qua, nhiều quốc gia khắp châu Phi vẫn đang xoay xở giữa làn sóng thứ 3 của đại dịch. Sự xuất hiện của biến chủng mới khiến số ca mắc tăng lên mức kỷ lục.
Trong khi đó, Niger là một trong số ít quốc gia nằm ở rìa phía nam sa mạc Sahara gần như đã có thể thoát được gọng kìm của virus corona. Nguyên nhân được cho là khí hậu tại quốc gia Tây Phi rộng lớn này khô nóng, dân số sống tách biệt, ít có liên kết giữa các khu vực, cùng dân số trẻ nhất thế giới.
Tất cả nguyên nhân trên đã khiến Niger trở thành một đối tượng nghiên cứu quan trọng đối với những nhà virus học muốn tìm hiểu sự phát triển của Covid-19, theo các chuyên gia.
Bệnh viện vắng vẻ khác thường
Các bác sĩ cảnh báo rằng biến chủng Delta dễ lây lan và việc tái mở cửa biên giới đất liền trong những tuần gần đây có thể tạo ra rủi ro đối với hệ thống y tế và phần lớn dân số chưa tiêm chủng của Niger. Nhưng tại thủ đô Niamey lúc này có rất ít dấu hiệu của một đại dịch đang hoành hành ở nhiều nước khác khắp lục địa.
Ở Le Pilier, một nhà hàng hạng sang tại Niamey, chủ nhân nơi này cho biết cuối tuần ở đây thường kín chỗ và doanh thu mỗi ngày vẫn ở mức như 2 năm trước. Việc kinh doanh đi xuống vào mùa xuân năm 2020, khi biên giới hàng không của Niger đóng cửa, nhưng mau chóng hồi phục.
Từ khi ghi nhận ca mắc đầu tiên vào tháng 3/2020 đến ngày 17/7, quốc gia 24 triệu dân với diện tích 1,26 triệu km2 này có tổng cộng 5.573 ca mắc Covid-19 và 194 ca tử vong, theo Worldometer. Trong một tuần trở lại đây, Niger có thêm 4 ca mắc mới mỗi ngày.
“Chúng tôi cứ ngỡ sẽ bị số ca mắc làm quá tải, nhưng điều đó chưa bao giờ xảy ra”, Adamou Foumakoye Gado, bác sĩ gây mê đứng đầu phòng khám hồi sức tích cực chuyên điều trị Covid-19 lớn nhất Niger tại thủ đô Niamey, cho biết.
“Tuổi thọ của virus (corona) ở đây rất ngắn”, ông Gado nói trong lúc bước qua dãy hành lang vắng vẻ của phòng khám với 70 giường bệnh.
Do không có bệnh nhân cần hồi sức tích cực từ tháng 4, ông Gado được điều chuyển đi đối phó sốt rét – căn bệnh đang để lại hậu quả nghiêm trọng hơn.
Niger ưu tiên tiêm chủng cho người lao động thiết yếu nên đại đa số người dân chưa tiêm chủng. Đến ngày 5/7, tỷ lệ tiêm chủng của Niger mới đạt mức 0,25%.
Vì nhu cầu tiêm chủng trong nước thấp, cuối tháng 5, Niger từng có động thái hiếm hoi giữa đại dịch là cho Bờ Biển Ngà, một quốc gia Tây Phi khác, mượn 100.000 liều AstraZeneca. Tuy có dân số tương đương, Bờ Biển Ngà có diện tích nhỏ hơn 4 lần và có số ca mắc cao hơn 10 lần so với Niger.
Trong lúc đó, tại trung tâm xét nghiệm chính của Niamey, vài ngày thường trôi qua mà không có ai xét nghiệm dương tính. 4 căn lều cách ly lớn được dựng lên từ đầu đại dịch hiện bị để trống.
“Virus corona tới đây nhưng không bao giờ phát triển”
Cảnh tượng bình thường tại Niger là sự đối lập hoàn toàn với nhiều nơi lúc này trên châu Phi. Trong những tuần gần đây, bệnh viện tại Uganda, quốc gia nằm trên xích đạo, ở trong tình trạng quá tải trước những ca mắc mới Covid-19. Nhiều người bệnh đã chết trong lúc chờ giường trống.
Từ khi virus bắt đầu xuất hiện tại châu Phi vào đầu năm 2020, tỷ lệ nhiễm vẫn ở mức thấp tại vùng Sahel – vùng đất bán khô hạn dài 3.000 dặm tại phía nam của sa mạc Sahara, bao gồm các nước như Niger, Mali, Burkina Faso, và Chad.
Trong suốt đại dịch, số lượt cho kết quả dương tính với Covid-19 tại Niger đạt mức trung bình 4,5% trong tổng 125.000 lượt xét nghiệm. Trong khi đó, con số này tại Afghanistan và Madagascar, 2 nước có cùng tỷ lệ xét nghiệm trên bình quân đầu người với Niger, lần lượt là 16% và 30%.
Tỷ lệ nhiễm virus corona thấp tại Niger đã thu hút sự chú ý của các nhà dịch tễ học và quan chức WHO. Những người này đã kết luận Niger là một trong những môi trường bất lợi nhất trên thế giới đối với Covid-19.
“Khí hậu (khô nóng) rất có hại đối với sự sống sót của virus trong cơ thể người”, bác sĩ Gado nói. “Đó là cái may trong cái rủi của chúng tôi”.
Nghiên cứu hàn lâm cho thấy lượng nắng mặt trời lớn cùng nhiệt độ cao đã giảm đáng kể rủi ro lây nhiễm virus qua cả tiếp xúc bề mặt và không khí.
Một thử nghiệm giả lập trên trang web của Bộ Y tế Mỹ cho thấy độ lây nhiễm của virus corona tại thủ đô Niamey giảm một nửa với tốc độ nhanh gấp đôi so với thành phố New York (Mỹ). Thử nghiệm giả lập trên dùng các yếu tố như lượng tia cực tím trung bình, nhiệt độ, và độ ẩm để thực hiện so sánh.
Ngoài yếu tố khí hậu, Niger còn có dân số trẻ nhất trên thế giới, với 50% công dân dưới 15 tuổi. Đa số người dân Niger sống ở những khu vực tách biệt với nhau.
“Niger có các cộng đồng chăn nuôi lớn, người dân dành thời gian đáng kể ở ngoài trời trong điều kiện thông khí tốt. Hai điều này cũng đóng vai trò quan trọng trong giảm thiểu lây nhiễm”, Osman Dar, chuyên gia hệ thống y tế toàn cầu thuộc viện chính sách Chatham House (Anh), nhận định.
Các chuyên gia cho rằng chính sách cũng góp 1 phần công sức vì nhà chức trách Niger đã phong tỏa, cấm tổ chức buổi cầu nguyện trong nhà thờ, và đóng biên giới vào tháng 3/2020, 5 tháng trước khi những nước như Anh bắt đầu siết quy định đi lại quốc tế.
“Chúng tôi đã dùng búa đập ruồi”, Tổng thống Mohamed Bazoum, nói. “Virus corona tới đây nhưng không bao giờ phát triển”.
Covid-19 không phải mối đe dọa duy nhất
Bên cạnh Covid-19, Niger còn phải đối mặt với nhiều thách thức khác. Phiến quân Hồi giáo đã giết hại hơn 8.000 người trong khu vực và khiến một triệu người khác mất nhà cửa. Biến đổi khí hậu đang bào mòn các nguồn lực nông nghiệp, trong khi nhiều người Niger chết sớm do các bệnh truyền nhiễm khác.
Tuy Niger gần như vô sự trước Covid-19, nền kinh tế nước này đang trong tình trạng suy kiệt. Từ trước đại dịch, gần nửa người dân Niger sống trong cảnh đói nghèo tuyệt đối.
Trong năm 2020, giới hạn chống dịch mà chính phủ đặt ra khiến con số trên tăng thêm 400.000 người, theo ước tính của Ngân hàng Thế giới. Trên đường phố Niamey, số người ăn xin tăng vọt kể từ cùng thời điểm, quan chức địa phương cho biết.
Việc có được tiêm chủng hay không không làm tài xế taxi Moussa Soumoula bận tâm bằng câu hỏi khách hàng tiếp theo của mình ở đâu.
“Trong số 300 người tại nơi tôi sống, chỉ 1 người xét nghiệm dương tính”, anh Soumoula nói. Điều khiến anh lo lắng nhất lúc này là làm sao chi trả 200 USD tiền học phí cho các con mà mình còn nợ nhà trường, sau khi chính phủ giới hạn số lượng khách trong mỗi chuyến taxi.
“Covid-19 chưa bao giờ thật sự đặt chân tới Niger, nhưng chúng tôi vẫn đang sống trong cảnh kiệt quệ”, người tài xế nói.
Theo Zingnews
