Nếu có một danh hiệu như vậy thì chắc chắn nó sẽ được trao tặng không phải cho Việt Nam mà Nhật Bản. Quần đảo bé nhỏ này hứng chịu đủ thứ đỏng đảnh của đất trời, từ núi lửa, động đất, sóng thần, đến mưa bão, lũ lụt, sạt lở.
Với 0.25% diện tích lãnh thổ, 1.9% dân số thế giới, nhưng thiệt hại kinh tế do thiên tai mà Nhật Bản phải chịu lên tới 18.3% toàn cầu (theo sách trắng về thiên tai năm 2014).
Vậy nên không có gì lạ khi người Nhật vận dụng tất cả những kỹ thuật công nghệ và khoản đầu tư khổng lồ để hạn chế tác hại của thiên tai. Có thể thấy điều đó ở hệ thống trữ nước ngầm vĩ đại tại Tokyo hay hệ thống dự báo động đất mạnh hết sức tinh vi vẫn đang được hoàn thiện. Tuy nhiên, có những hệ thống không đòi hỏi công nghệ cao hay vốn lớn như vậy, mà điển hình là hệ thống các điểm lánh nạn.
Nhiều năm trước, điều khiến tôi ấn tượng nhất về Nhật Bản không phải là rừng nhà cao tầng hiện đại tại Tokyo mà là hệ thống trường học trên khắp đất nước. Từ trung tâm Tokyo chật chội và đắt đỏ đến những làng bản heo hút, các trường học đều được xây dựng với sân thể thao, nhà tập và các phòng học kiên cố, thường là 3-4 tầng, ở vị trí cao ráo, tránh được rủi ro lũ lụt hay sạt lở. Và tất cả các trường học này đều được chỉ định là điểm lánh nạn khi có thiên tai. Chăn màn, thực phẩm được dự trữ để sẵn sàng đón nhận người dân sơ tán. Các trường học đương nhiên là địa điểm quen thuộc với cộng đồng nên người dân dễ dàng tìm đến. Sân thể thao rộng rãi có thể trở thành điểm tập kết vật tư cứu trợ, kể cả bằng trực thăng, còn nhà tập trở thành nơi trú ẩn khổng lồ. Đầu tư vào trường học vì thế không chỉ để tạo môi trường học tập đầy đủ và an toàn cho trẻ em mà còn bảo vệ cả cộng đồng dân cư.
Việt Nam cũng là một nước thường xuyên chịu thiên tai, nhưng dường như chưa hề có một hệ thống dự báo và ứng đối hiệu quả để giảm thiểu thiệt hại. Có lẽ đã đến lúc cần đầu tư cho những giải pháp căn cơ, hơn chỉ là hớt hải đi hỗ trợ sau khi đã lĩnh đủ thiệt hại.
