Nhà phân tích quốc phòng người Mỹ, ông Derek Grossman, trích dẫn một số nguồn tin Việt Nam, nói rằng Hà Nội đang tìm cách thu x.ế.p để ông Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng sang thăm Hoa Kỳ và gặp gỡ tổng thống Joseph Biden.
Ông Trọng đã sang Mỹ lần đầu vào năm 2015 để gặp tổng thống Obama, chuyến thăm được nhiều nhà quan sát quan hệ Mỹ – Việt đánh giá là một sự thay đổi vô cùng lớn trong quan hệ giữa hai quốc gia này, đó là Mỹ công nhận vị trí quyền lực thật sự của Tổng bí thư, tức là gián tiếp nói rằng Mỹ không có ý thay đổi (hay can thiệp) vào chế độ chính trị của Việt Nam. Điều đó dẫn đến việc Hà Nội tăng sự tin tưởng lên đối tác Hoa Kỳ, và từ đó, VN tham gia vào các kế hoạch ch.i.ế.n l.ư.ợ.c toàn cầu của Mỹ tại khu vực Ấn Độ – Thái Bình Dương.
Khu vực Ấn Độ – Thái Bình Dương, một khái niệm địa ch.i.ế.n lư.ợ.c khá cũ do người Nhật đưa ra, được kích hoạt trở lại vào năm 2017 dưới thời tổng thống Donald Trump, xem như một liên minh gồm bốn (bộ tứ – quad) quốc gia, Mỹ, Nhật, Úc, Ấn để chống lại Trung Quốc, dù không chính thức nói ra. Mặc dù không tiến triển gì nhiều trong bốn năm qua, nhưng Ấn Độ – Thái Bình Dương vẫn là một cái khung hy vọng cho nhiều quốc gia trong khu vực, trong đó có Việt Nam, bị Trung Quốc đ.e d.ọ.a, trực tiếp hay gián tiếp.
Chuyến công cán hải ngoại đầu tiên của ngoại trưởng Hoa Kỳ Anthony Blinken và bộ trưởng quốc phòng, tướng Lloyd Austin, đến thăm Nhật Bản và Ấn Độ, hai nước trong bộ tứ, chứng tỏ rằng chính quyền Biden sẽ tiếp tục chiến lược Ấn Độ – Thái Bình Dương, mà hơn thế nữa, là dựa vào nguyên tắc liên minh truyền thống của Mỹ và các đồng minh. Nguyên tắc này đã bị ph.á đi trong bốn năm cầm quyền thất thường của ông Trump.
Theo ông Grossman, cuộc họp bộ tứ lần thứ hai từ khi ông Biden cầm quyền, vào ngày 12/3/2021 với bốn vị nguyên thủ quốc gia của bộ tứ, có nêu tầm quan trọng của Đông Nam Á, với dự án 1 tỷ liều vaccine Covid-19 cho vùng này, là một tín hiệu tích cực, tr.ấ.n a.n Hà Nội rằng, chiến lược Ấn Độ – Thái Bình Dương vẫn tiếp tục được triển khai, với cách tiếp cận toàn diện hơn.
Việc thay đổi này không b.ắ.t b.u.ộ.c là VN phải chọn ph.e trong thời gian ngắn trước mắt. Không chỉ có Việt Nam thực hiện một chính sách ngoại giao nói nôm na là đu dây giữa Mỹ và Trung Quốc. Bài phỏng vấn gần đây của thủ tướng Singapore Lý Hiển Long với đài BBC thể hiện rất rõ điều đó. Không nên chọn phe giữa lúc căng thẳng Mỹ – Trung trở nên vô cùng rõ ràng đòi hỏi các quốc gia Đông Nam Á phải thực hiện những chính sách đu dây tinh tế hơn, mà nhất là Việt Nam, quốc gia vẫn chưa chia sẻ những giá trị về dân chủ với Mỹ và phương Tây.
Đó là về phần của Việt Nam, chưa rõ lựa chọn thế nào. Ta hãy xem thái độ của Trung Quốc gần đây đối với Việt Nam.
Trong vài tháng cuối năm 2020, đầu năm 2021, ngoại trưởng Trung Quốc thăm tất cả các nước Đông Nam Á, t.r.ừ Việt Nam. Các nước này đều được Bắc Kinh phủ dụ bằng chính sách ngoại giao vaccine, tức là đưa vaccine ra để viện trợ, bán,… cho các nước này, trừ Việt Nam vẫn không nghe nói gì đến vaccine Trung Quốc.
Vào ngày 15/3/2021, hải quân Trung Trung Quốc thực hiện một cuộc tập trận phía Tây bán đảo Lôi Châu, trong vịnh Bắc Bộ. Điều cần ghi nhận là tờ Hoàn Cầu Thời báo, cái loa của ĐCS Trung Quốc, khi loan tin về cuộc tập trận này, đã nhấn mạnh tới việc các thủy thủ Trung Quốc “tưởng nhớ những hành động anh hùng của hải quân Trung Quốc vào ngày 14/3/1988 chống lại Việt Nam ở đảo đá Chigua”.
Đảo đá Chigua chính là đảo Gạc Ma, nơi 33 năm trước 64 thủy thủ Việt Nam tay không đã bị Trung Quốc th.ả.m s.á.t.
Kết thúc bài viết của mình trên tạp chí Diplomat, ông Grossman nhận định rằng, Mỹ nên tạo điều kiện tổ chức một cuộc gặp giữa ông Biden và ông Trọng, rất có ích trong kế hoạch chiến lược của Mỹ.
Đó là về phía Mỹ, mà tôi cũng đồng ý với ông Grossman, quan trọng hơn: “Liệu chính phủ mới ở Việt Nam sẽ phải làm gì, để nền Ngoại giao VN thực sự có thể dẫn dắt, có thể đi đầu trong bối cảnh an ninh khu vực chuyển biến gia tốc, hay lại bị ‘cuốn theo chiều gió’ rồi để thời cuộc dẫn dắt?”
