Hiện Việt Nam là nước sản xuất thép thô lớn nhất Đông Nam Á với sản lượng 5,847 triệu tấn. Song, thép cũng là một trong những sản phẩm bị kiện nhiều nhất chỉ sau các ngành nông sản, hải sản, thực phẩm.
Báo Tuổi Trẻ dẫn tin từ Hiệp Hội Thép Việt Nam (VSA) cho biết chỉ tính riêng Tháng Chín vừa qua, ngoài rà soát ba vụ kiện liên quan đến “phòng vệ thương mại” một số sản phẩm thép, Bộ Công Thương cũng đã tiến hành khởi xướng điều tra chống bán phá giá thép cuộn cán nguội từ Trung Quốc và thép hình chữ H xuất xứ từ Malaysia.
Như vậy, tính đến hết Tháng Chín, Việt Nam đã tiến hành khởi xướng điều tra 9 vụ việc “phòng vệ thương mại” liên quan đến các sản phẩm thép nhập cảng.
Trong khi đó, tính từ năm 2004 đến Tháng Tám vừa qua, ngoại quốc đã kiện thép xuất cảng của Việt Nam 62 vụ. Cụ thể, kiện “chống bán phá giá” 34 vụ, “chống trợ cấp” ba vụ, “chống bán phá giá và chống trợ cấp” sáu vụ và điều tra áp dụng “biện pháp tự vệ” 13 vụ.
Riêng Liên Hiệp Âu Châu (EU) khởi xướng một vụ từ Tháng Tám, 2004, nhưng đến Tháng Bảy, 2005, chấm dứt do nguyên đơn rút đơn kiện.
Việc các nước liên tục kiện “phòng vệ thương mại” với Việt Nam trong lĩnh vực thép không nằm ngoài nguyên nhân thị trường xuất cảng các sản phẩm thép của các doanh nghiệp trong nước ngày càng mở rộng.
Theo dữ liệu mới nhất được VSA ghi nhận về “sản lượng và kim ngạch xuất cảng của toàn ngành thép ở Việt Nam” đến hết Tháng Tám là khoảng 5.95 triệu tấn, tương ứng 3.1 tỷ đô. Trong đó, thị trường ASEAN hiện chiếm đến 44.78% trong tổng sản lượng thép xuất cảng với 1.43 tỷ đô, bỏ khá xa Trung Quốc ở mức gần 845 triệu đô, chiếm 34.8% tỷ trọng xuất cảng.
Với ba thị trường xuất cảng tiềm năng khác là EU, Mỹ và Nam Hàn, đặc biệt là hai thị trường EU và Mỹ, dù ngành thép Việt Nam bị kiện nhiều nhất nhưng tỷ trọng (tỷ khối) xuất cảng hiện vẫn rất khiêm tốn, chỉ 2.48% trong tổng sản lượng xuất cảng đối với EU và 2.19% đối với thị trường Mỹ.
Trước đó báo Thanh Niên dẫn tin từ Reuters cho biết ngày 16 Tháng Mười Hai, 2019, Bộ Thương Mại Hoa Kỳ (DOC) đã thông báo chính thức quyết định áp thuế cao nhất là 456% lên một số sản phẩm thép được sản xuất tại Hàn Quốc hoặc Đài Loan sau đó đưa sang Việt Nam để gia công đơn giản rồi xuất cảng sang Mỹ.
Đây là mức thuế cao nhất dành cho sản phẩm thép của Việt Nam trong vòng bốn năm vừa qua. Mức thuế này sẽ được áp dụng cho bất kỳ lô hàng nhập cảng nào chưa thanh lý thủ tục hải quan kể từ ngày 2 Tháng Tám, 2018, thời điểm phía Mỹ tiến hành điều tra sự việc.
Trong thông báo của DOC, cơ quan này đã phát hiện một số sản phẩm thép chống ăn mòn và thép cán nguội được sản xuất tại Việt Nam nhưng sử dụng thép chất nền của Hàn Quốc hoặc Đài Loan, vốn đã né Thuế Chống Bán Phá Giá và Thuế Chống Trợ Giá của Hoa Kỳ.
Đây không phải là lần đầu tiên sản phẩm thép Việt Nam bị vạ lây từ Trung Quốc. Từ cuối năm 2017, DOC cũng cho rằng thép chống ăn mòn (thường được gọi là tôn mạ) và thép cán nguội nhập cảng từ Việt Nam có việc lẩn tránh Thuế Chống Bán Phá Giá (AD) và Thuế Chống Trợ Cấp (CVD) khi được sản xuất từ thép cán nóng của Trung Quốc.
Do đó, hai sản phẩm này từ Việt Nam nhập cảng vào Mỹ phải chịu với mức thuế AD là 199.43% và CVD là 39.05% đối với tôn mạ và mức thuế AD là 265.79%, thuế CVD là 256.44% mà Mỹ đang áp dụng cho sản phẩm có xuất xứ từ Trung Quốc.
